Czy można miasto ująć na wzór japoński? Pierwsza fala japońskich wpływów na sztukę Europy uderzyła w pokolenie impresjonistów. Japończycy uczą wówczas artystów europejskich chwytania ruchomej rzeczywistości w statyczny kadr obrazu, „cięcia” postaci ludzkich i przedmiotów znajdujących się na jego krańcach. Pensjonarki na Plantach Wojciecha Weissa to najwcześniejszy przykład polskiego japonizmu, o czym zaświadczają: spłaszczenie malarskiej przestrzeni, momentowo ujęty wycinek miejskiego pejzażu i świetnie uchwycony mechaniczny ruch postaci pensjonarek. Japończycy uczą również impresjonistów ujmowania pejzażu miejskiego z podwyższonego punktu obserwacji. Tak czynią Pissarro, Caillebotte, Monet. W ślad za nimi podążają artyści polscy. Jednak sens tego zabiegu zyskuje w sztuce polskiej znaczenie odmienne. Podobnie do Moneta i Hokusaia Stanisław Wyspiański tworzy serie widoków (na Kopiec Kościuszki)[usunęłam powtórzenie „w ślad”, kopiec w nawiasie, bo wynikało, że Monet i Hokusai malowali Kraków]. To zapis zmienności pejzażu, ale też dramatyczny zapis stanu ducha artysty uwikłanego w narodowy dramat. W sztuce przełomu wieków popularnym tematem stają się też miejskie nokturny, w tym z ujętymi na wzór japoński mostami. Miasto widziane o zmroku staje się przestrzenią zła, a mosty nad Sekwaną – ulubioną sceneria samobójstw.

Wojciech Weiss, Pensjonarki na Plantach, 1897, olej na płótnie, 43,5 × 59,5 cm, kolekcja prywatna

Pierre Bonnard, Bulwar, 1895, litografia na papierze, 17 × 43 cm, kolekcja prywatna

Utagawa Hiroshige (1797–1858), Holowanie łodzi kanałem Yotsugi / Yotsugi-dōri, yōsui hikifune, plansza 43, seria: Sto widoków słynnych miejsc w Edo / Meisho Edo hyakkei, 2/1857, drzeworyt barwny na papierze, 33,9 × 22,8 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie

Stanisław Wyspiański, Widok z okna artysty na Kopiec Kościuszki, 1904, pastel na papierze, 92 × 60 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie

Utagawa Kouniyoshi (1797–1861), Samobójstwo, repr. w: „Le Japon Artistique”, nr 33, rocznik IV, t. 7, 1891, z księgozbioru Feliksa Jasieńskiego, Muzuem Narodowe w Krakowie

Wojciech Weiss, Samobójca, 1899, węgiel na papierze, 29,7 × 43,5 cm, kolekcja prywatna